Ahıska ve Mesket Türkleri ile ortak coğrafyada yaşayan Acara Türkleri, gönül coğrafyamızın onurlu, vakarlı ve cesur insanlarıdır. Serhat...
Ahıska ve Mesket Türkleri ile ortak coğrafyada yaşayan
Acara Türkleri, gönül coğrafyamızın onurlu, vakarlı ve cesur insanlarıdır.
Serhat boylarının yürekli insanları… Değerlerine bağlı, insan onuruna saygılı,
gözü pek, yani, acar insanlar… Belki de bu adı bu özelliklerinden ötürü
almışlardır.
Acara Bölgesi (Adjara): Günümüzde Gürcistan sınırları
içinde, Batum merkezli bir özerk bölgedir. Osmanlı döneminde “Acara” veya
“Acaristan” olarak bilinir.
Etnik Köken: Acaralılar, tarih boyunca Gürcü kökenli olmakla ilgili
iddialar olsa da, Osmanlı, imparatorluk politikalarının gereği, (milli
politikaların olmayışı), Türk unsurların yakın oldukları kültürlerin etkileri
ile bulundukları kültür ve dillerden etkilenmişlerdir. Acara’ların da bu
çerçevede değerlendirilmelidir. Müslüman bir halk haline yaşamaktadırlar.
Bu süreçte bölgeye Türk boyları da yerleşmiş, yerli halkla yoğun
kültürel ve demografik karışım yaşanmıştır.
Osmanlı Dönemi: 16. yüzyılda Osmanlı’nın Gürcistan’ın batı
bölgelerini fethetmesiyle, bölgeye Anadolu’dan Türk yerleşimciler
gönderilmiştir. Özellikle, gregoryan ve Ortodoks Hristiyanların yaşadığı bu
bölgede, Anadolu’da mücadele gücü, İslami hassasiyeti yüksek olan, savaşma
yeteneği olanların yerleştirilmesi sınır güvenliğinin korunmasına dönük
uygulamaların varlığı görülmektedir. Bu Türk nüfus özellikle Rize, Artvin,
Erzurum ve Trabzon’dan gelen Türkmen ve Yörük grupları idi.
Osmanlı sonrası dönem ve göçler; Rus İlhakı (1878):
93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı) sonunda imzalanan Berlin Antlaşması
ile Batum ve çevresi Rusya’ya bırakıldı.
Rus yönetiminin bölgedeki Müslüman halka baskısı ve
zorunlu Hristiyanlaştırma politikaları nedeniyle çok sayıda Müslüman Acara’lı Anadolu’ya
göç etti.
Göç dalgaları:
1878–1885: İlk büyük göç dalgası; Batum, Hopa, Artvin üzerinden
Anadolu içlerine.
1918–1921: I. Dünya Savaşı ve Kafkasya’daki karmaşa döneminde
ikinci göç dalgası.
Sovyetleşme Dönemi (1921 sonrası): Gürcistan Sovyet Sosyalist
Cumhuriyeti’ne bağlanınca, dinî baskılar artmış, kalan Müslüman Acaralıların
bir kısmı daha Türkiye’ye sığınmıştır.
Anadolu’daki
yerleşim bölgeleri;
Acaralı göçmenlerin çoğu: Artvin, Rize, Trabzon,
Ordu, Samsun kıyı hattına,
Bolu, Sakarya, Düzce, Bursa, Balıkesir gibi Batı Karadeniz ve Marmara
bölgelerine,
Bir kısmı da İç Anadolu’ya (özellikle Ankara ve
Eskişehir çevresine) yerleşmiştir.
Bu topluluklar: Tarım, ormancılık ve hayvancılıkla
uğraşmış, Yerel kültürle bütünleşirken Karadeniz Türkçesi’ne yakın bir lehçe
taşımış, Dini kimlikleri ve geleneksel kıyafetleriyle kimliklerini uzun süre
korumuşlardır.
Göçün nedenleri; siyasi baskı nedeni ile Rus ve Sovyet
yönetimleri altında dini özgürlüklerinin kısıtlanması,
Askeri tehdit; Osmanlı-Rus savaşları, cephe
bölgelerinde yaşamın zorlanması,
Ekonomik olarak, ticaret ve tarıma dayalı yaşam
biçiminin savaş ve vergi baskıları ile çökmesi,
Kültürel ve dini bağlar, Osmanlı (ve dolasıyla Türk)
kimliğiyle özdeşime, İslam kimliğini koruma isteği.
Göçün etkileri;
Nüfus etkisi, Karadeniz’in Türk-Müslüman nüfusu
artmış, bölgesel denge Osmanlı lehine değişmiştir. Kültürel etki; Acaralılar,
Karadeniz folkloru, müzik ve mutfağına önemli katkılar yapmıştır. Kimlik
konumu, Anadolu’daki Acaralı topluluklar günümüzde hâlâ soy bağlarını ve bazı
geleneklerini korumaktadır. Ne var ki, göç öncesi, Rusların “beşinci kol”
faaliyetleri sayesinde yapılan propagandalarda, gelen Acaralıların Gürcü
oldukları yönünde baskın propaganda sayesinde, yerliler gelenlere karşı sosyal
yönden “kapanmak” sureti ile iletişimsizlik ile de Acaralılar “Gürcü
immişçesine” bir kabule zorlanmışlardır. Oysa durum anlaşılınca bu kabullerde
değişmiştir. Nitekim Türk milli şuurlanma hareketinde Acara’lılar, her zaman
öncü konumda olmuşlardır. Günümüzde, Sadettin Tantan gibi vatansever ve numune
kişilikler görmek mümkündür.
Türkiye’deki Acaralılar ile Batum’daki Müslüman Gürcü
topluluklar arasında aile bağları hâlen sürmektedir.
Günümüzde Acaralı Türk kimliği, Modern Gürcistan’da
Acaristan hâlen özerk bir bölgedir; nüfusun yaklaşık %60’ı Müslümandır.
Türkiye’de “Acaralı”, “Batumlu” ya da “Muhacir”
kimliğiyle tanınan topluluklar, hem Karadeniz hem Marmara kültüründe belirgin
bir iz bırakmıştır.
Özellikle Sakarya, Düzce ve Bursa’daki köylerde
Batum göçmenlerinin torunları yaşamaktadır.
NESİM YALVARICI
YORUMLAR