ZENGEZOR DENKLEMİ

  Zengezor koridoru, jeostratejik konumu ile dünya siyasetinde, siyasi dengelere etki eden bir özellik kazanmıştır. Onun üzerinde, siyasi ...

 

Zengezor koridoru, jeostratejik konumu ile dünya siyasetinde, siyasi dengelere etki eden bir özellik kazanmıştır. Onun üzerinde, siyasi mülahazalardan uzak, duygusallığı bir tarafa bırakarak, aklıselimle değerlendirilmesi gerekir.

 

Zengezor koridoru, Nahcivan ile Azerbaycan’ı birbirine bağlayan ve yaklaşık kırk beş kilometrelik bir yol olmasına rağmen, önemi daha da fazladır.

ABD’de yapılan ve Ermenistan-Azerbaycan  arasında varılan son anlaşmayla birlikte Zengezur da "Uluslararası Barış ve Refah için Trump Rotası" veya kısaca TRIPP olarak adlandırılan bir transit koridora dönüştü.

Koridor, Türkiye ile de sınırı olan, Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan bölgesinden başlıyor ve Ermenistan'ın güneyinde Zengezur (Ermenice Syunik) üzerinden geçerek bu bölgeyi Bakü'ye bağlıyor.

Azerbaycan ve Nahçıvan, Ermenistan topraklarının 32 kilometrelik bir bölümüyle birbirinden ayrılıyor. Yani Azerbaycan'ın Nahçıvan ile doğrudan kara sınırı yok. Bakü için bu koridor, Nahçıvan'a doğrudan bir kara bağlantısı sunacak ve Türkiye ile de bağları güçlendirecek.

 

Koridor ayrıca Azerbaycan'ın küresel ölçekte önemli bir ulaşım ve lojistik merkezi olarak konumunu güçlendiriyor.

Anlaşma uyarınca TRIPP rotası, Ermenistan yasalarına göre işletilecek ve ABD liderliğindeki bir konsorsiyum tarafından yönetilecek. Yani koridoru kullanma ile ilgili prosedür, Ermenilerin belirleyeceği esaslara göre uygulanabilecektir.

Öncelikli amacın ticari olduğu vurgulanıyor. Buna göre anlaşma ticari bağlantıyı, altyapıyı (örneğin demiryolu, boru hatları, fiber optik) ve bölgesel entegrasyonu teşvik etmeyi amaçlıyor. Burada hesaplanan temel husus, istihbaratın en etkin ve kolay sağlanacağı altyapıdır.

Öte yandan Güney Kafkasya'daki geleneksel Rus etkisini zayıflatarak ve ABD'yi kilit bir bölgesel güç konumuna getirecek bir değişimin de habercisi.

Eylül-Kasım 2020’deki II. Karabağ Savaşı’nda Azerbaycan, Türkiye’nin desteğiyle önemli kazanımlar elde etti. Bu savaşa müdahale etmeyen ve sessiz kalan ABD, Zengezor koridorunun yapılanmasına bizim müdahalede bulunmamamızı sağladı.

Savaşın sonunda Rusya arabuluculuğunda imzalanan ateşkesin 9. maddesi, Azerbaycan ile Nahcivan arasında Ermenistan üzerinden ulaşımın yeniden sağlanmasını öngörüyordu.

Güvenliğin ise Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) sınır birliklerince sağlanacağı belirtilmişti. Bu durum, bir ihtilaf meselesi olarak, uluslararası bir problemin fitilinin yakıldığı anlamını da taşımaktadır.

Azerbaycan bunu, Ermenistan gümrük ve sınır kontrolü olmadan işleyecek “ekstrateryal” bir Zengezur Koridoru olarak gördü. Ermenistan ise “koridor” kelimesini reddetti, sadece kendi egemenliği altında çalışacak normal bir ulaşım hattını kabul edebileceğini söyledi.

Bu süreçte Azerbaycan, koridorun açılmasını defalarca talep etti ve zaman zaman askeri baskı uyguladı. Sınır çatışmaları ve kuşatma girişimleri arttı. Zengezur konusu, Dağlık Karabağ’daki Ermeni nüfus üzerindeki baskılarla birlikte de gündeme geldi.

Buraya kadar olan gelişmeler,  Zengezor koridorunun görünen yüzü olarak anlaşılabilir. Ancak görünmeyen yüzünü öngörmemiz içinde onlarca tehlikeli oyunların olduğunu fark etmekte fayda vardır. Zira tarafların hiç biri niyetini açıktan ifade etmediğini, bilakis bir örtünün arkasından meseleyi şekillendirdiğini biliyoruz.

 

 

ABD, Ermenistan yasalarına uygun ve kendi yönetiminde, doksan dokuz yıllığına denetimini de üstlenen bir anlaşma ile güney Kafkasya’yı kontrol imkânı bulmuş oldu. Karşı hamle ne gibi bir politikayı doğuracağını öngörmek durumundayız. Hem İran hem Rusya hem de Çin mukabil bir hareketin başlatabileceğini beklemek gerekir.

 

ABD’nin, ikinci Karabağ savaşında, Ermenistan’a karşı tarafsız durmasının sebebini bu gün daha iyi anlamaktayız. Rusya’nın etki alanını kısıtlayarak, güney Kafkasya’dan Rusya’yı sarmak, bu meyanda, İran’ı ise kuzeyden de kavrayarak hareketsiz hale getirebilmek üzere, BOP kapsamında, Türkiye’nin hareket ve manevra kabiliyetine bir sınır getirmiş oldu.

BOP projesi ile sınırları değişecek İran’ın iç bütünlüğünü bozarak, yaklaşık yedi ayrı devletçiğe bölecekleri görülmesi gereken bir husustur.

 

 

Bilindiği üzere, ABD Kazakistan ile zaten diplomatik ve ticari ilişkiler içindedir. Bu sayede, Zengezor koridorunun güvenliği bahane edilerek, CİA ajanlarının bölgede faaliyetleri, beklenen bir husustur.

 

ABD bu hamlesinde, oturmuş (stabil) bir konum kazanması sonrası, arkadan da sarmaladığı Türkiye’yi BOP ’un planlamalarına uygun hale getireceğini öngörmemiz gerekiyor.

 

 

Çin’in batıya ticaret yapabilmesi ise Zengezor koridoru ile denetim altına alınmak istenmektedir. Ya da, İsrail’in düşündüğü, Akdeniz üzerinden geçen ve Zengezor koridorunu devre dışı bırakacağı alternatif yolu cazip hale getirmeyi düşünmektedirler.

BOP hamlesi sürdürülürken, bu projenin oyuncuları ve figüranları “ahraz” bir pozisyon sergilemektedirler.

 BOP daha ne kadar sürdürülecek? Kim ne alacak, kim ne verecek bunu izah eden kimse yok maalesef…

 

 

Sayın Cumhurbaşkanı; küçük dili görülür bir vaziyette, “Biz; aynı zamanda, Büyük Ortadoğu Projesinin eş başkanıyız.” Derken sükûta uğraması, ne anlama gelmektedir?

Geldiğimiz noktada, bölgemizde, Türk dünyasının bütünlüğüne dair yapılacak, sosyal, ekonomik, siyasal ve askeri gelişmeler, Ermenistan ve ABD’nin denetiminde olacaktır.

 

Güney Kafkasya denetlenir bir vaziyette olacaktır. İran, Kuzeyden ihata edilmiş olacak ve bu meyanda, Türkiye de, en doğusundan kontrol edilerek, büyük İsrail projesinin hayata geçirilmesi için fırsat doğmuş olacaktır. Yani Türkiye doğudan da kuşatılmış olacaktır.

Milli duyarlılıktan mahrum siyasi iktidarın, karşı hamlesi ise sadece seyretmek olacağını görebiliyoruz. Zira ABD de yapılan anlaşmalarda taraf olmayışı, sıradan bir ülke muamelesi görmesi, buna işaret etmektedir.

Zengezor koridorunun transit olarak açılması süreci kendi içinde, tehlikeler barındırmaktadır. Yakın gelecekte, terörize edilecek “etno-terör” faaliyetleri ile bölge huzuru bozulacak ve asıl hedef olan “Türk Birliğini” engellemek politikalarının devreye girmesi sağlanmış olacaktır.

 

 

ABD, Rusya’nın Türkistan’da, hedefleyebileceği politikalarda, manevra imkânı sağlayarak, uzlaşmacı bir yaklaşım sergileyecek, Rusya’nın eline “balta uzatarak,” Türkistan’da kıyıma varan yeni politikalara göz yumacaktır. Rusya ile detant politikalarına gidecektir. Çünkü Rusya her zaman batının kendisini Türklere karşı koruması için “balta tutan el” olmuştur.

 

Nesim Yalvarıcı